Τα αναγνωστικά βιβλία από το 1834-1900

Τα αναγνωστικά βιβλία από το 1834-1900

Του Γιάννη Λακούτση

Το 1834 είναι το  έτος που συναντάται η πρώτη νομοθετική προσπάθεια, για τη συγγραφή και κυκλοφορία των σχολικών βιβλίων και το 1880, έτος που καταργείται

η αλληλοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας. Η αλλαγή αυτή είχε συνέπειες στη δομή του περιεχομένου των αναγνωστικών. Με διάταγμα του 1834, « περί βιβλιοπωλείου εν τη Βασιλική τυπογραφεία», τα βιβλία θα εκδίδονται και πωλούνται από τη Βασιλική τυπογραφεία, ύστερα από γνωμάτευση διορισμένης επιτροπής.

Έτσι επιχειρείται η εισαγωγή του συστήματος μονοπώλησης των διδακτικών βιβλίων από το κράτος, προσπάθεια που δεν ευδοκίμησε και οδήγησε στην κατάργηση

του διατάγματος το 1838. Έως το 1854 τα σχολικά βιβλία κυκλοφορούν χωρίς έγκριση του Υπουργείου. Το βασιλικό διάταγμα (ΒΔ) 48/14/9/1856 «Περί διαγωνίσματος προς συγγραφήν  προσφορωτέρων διδακτικών βιβλίων δια τα Δημοτικά Σχολεία» αποσκοπεί σε έλεγχο των κυκλοφορούντων βιβλίων, ορίζοντας ότι τα υποβαλλόμενα βιβλία θα εξετάζονται από επιτροπή και όσα εγκρίνονται θα εισάγονται στα σχολεία, σε τιμή προκαθορισμένη από την επιτροπή.

Άλλη μια προσπάθεια χωρίς αποτέλεσμα και έως το 1875, τα βιβλία κυκλοφορούν ελεύθερα. Ένα παρεμφερές διάταγμα εκδίδεται τον Νοέμβριο του 1875 και ισχύει έως το 1882, χωρίς η ισχύς του να παρεμποδίζει την κυκλοφορία και χρήση βιβλίων
χωρίς έλεγχο και έγκριση.  Η ισχύουσα έως το 1880 αλληλοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας, επηρεάζει το περιεχόμενο και τη δομή των Αλφαβηταρίων.

Παρόλα αυτά η χρήση βιβλίων δεν έχει γενικευτεί και μαρτυρίες

από σχολεία της εποχής, επιμένουν ότι «πλείστοι των μαθητών φοιτώσιν άνευ βιβλίων». Μετά το 1868, εμφανίζονται βιβλία γραμμένα στην απλή καθαρεύουσα. Ανάμεσα σ’ αυτά, ο Γερο Στάθης του Λ.Μελλά. Αργότερα  στα αναγνωστικά γίνεται εισαγωγή των εικόνων. Έτσι η κάθε λέξη που ως τότε παρουσιαζόταν αφηρημένα στο μαθητή, συμπληρώνεται τώρα με εικόνα που αντιπροσωπεύει. Πρώτη παρόμοια σύνθεση συναντάται στο « Μέγα Αλφαβητάριον κατά νέαν μέθοδον  συντεταγμένον» ου Πούλιου (1880). Με την νομοθετική καθιέρωση της συνδιδακτικής μεθόδου (1880) και με το νόμο ΑΜΘ του 1882, η υπόθεση συγγραφής βιβλίων ρυθμίζεται ριζικά. Το Υπουργείο θα εγκρίνει μόνο ένα Αναγνωστικό βιβλίο για κάθε τάξη και για μια τετραετία. Το ίδιο σύστημα έγκρισης ενός μόνο βιβλίου

διατηρείται και με το νόμο ΒΡΛ /19/1/1893, με τη μόνη διαφορά ότι η ισχύς  

της έγκρισης, μειώνετε σε τριετία και η επιτροπή διορίζεται απ’ ευθείας από τον Υπουργό. Οι αντιθέσεις όμως μεταξύ συγγραφέων και μελών της επιτροπής,

είχαν σαν αποτέλεσμα νέας νομοθετικής ρύθμισης. Μ το νόμο ΒΤΓ14/7/1895

τα σχολικά βιβλία κρίνονται πλέον κάθε χρόνο και καταργείται το καθεστώς του ενός βιβλίου.Ο έλεγχος ωστόσο του περιεχομένου και της κυκλοφορίας του βιβλίου, εξακολουθεί να παραμένει ανεπαρκής.Τέλος με το νόμο ΓΣΑ 4/4/1907,

καθιερώνεται και πάλι το καθεστώς « του ενός βιβλίου , κατά τετραετίαν, δι’ έκαστον μάθημα κι εκάστην τάξιν.

(Πληροφορίες, από το βιβλίο της Δήμητρας Μακρυνιώτη «Ηπαιδική ηλικία στα αναγνωστικά βιβλία 1834-1919». Εκδ. Δωδώνη 1986.

 

Εις ποταμόν

(Αχιλλέως Παράσχου)

Ποτάμι ταξιδιάρικο , ποτάμι αγαπημένο!

μυριολογώντας πού μου πας να βυθιστείς καημένο;

Αχ! σαν κ’ εμάς είσαι κι εσύ όποιος μπροστά βαδίζει,

όποιος βαδίζει πάντα εμπρός, πού πάει δεν γνωρίζει.

Εγώ, εγώ να σου το πω, εγώ, καλό ποτάμι,

τα κρυσταλλένια σου νερά η Μοίρα τι θα κάμη.

Από την άβυσσο έρχεσαι, ’ς την άβυσσο θα πέσης

δεν θα μπορέσεις να σταθής φτωχό δεν θα μπορέσης.

Πρέπει τον νόμο τον κοινό κι εσύ να ακολουθήσης…

ποτάμι,  δε θα στερευθής , ποτάμι, δε θα σβύσης

Αχ! Βλέπε, βλέπ’ όσο μπορείς, και μάτια αν δεν έχης,

τον ασημένιον ουρανό, τα λούλουδα που βρέχεις.

Βλέπε της γης την ωμορφιά  και τ’ ουρανού τη χάρι,

πριν πέσης μεσ’ ’ς τα σκοτεινά π’ η άβυσσο σε πάρη.

Αργά, αργά μη βιάζεσαι! τον ουρανό στοχάσου

τον ουρανό που αντανακλάς  και παίρνεις ’ς  τα νερά σου

ιδε τα νέφη τα λευκά, που επάνω σου παιρνούνε

γιατί τους μοιάζεις, ποταμέ, γι αυτό σε χαιρετούνε.

Εσ’ είσαι σύννεφο υγρό λευκότερο απ’ τα κρίνα,

εσ’είσαι σύννεφο της γης, και τα’ ουρανού εκείνα.

Για πες μου, πες μου ποταμέ, την μάνα πού την έχεις;

ποια σύννεφα σ’ εσπείρανε, σ’ εγέννησαν και τρέχεις;

Αχ! μοιάζεις με τον άνθρωπο, αχ! μοιάζεις και μ’ εμένα.

(Χαρίση Πούλιου, ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑΡΙΟΝ  του 1879)