Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2013

Η ώρα του σχολείου

Του Γιάννη Λακούτση 
Η ώρα του σχολείου

Μαθηταί, το έργον κράζει
και η ώρα πλησιάζει.
Πλήρες καθαρών θρανίων
περιμένει το σχολείον.

Ευπειθή, καλά παιδία,
υπό μάλης τα βιβλία,
και χωρίς να θορυβείτε
προς την τάξιν προχωρείτε.

Πάσα η διάνοια σας
έστω εις το μάθημα σας
αν καλώς αποκριθείτε,
πόσον τότε θα χαρείτε.

Αλ.Κατακουζηνός
(Ελληνικόν Αναγνωσματάριον 1923).



« Αρξον χειρ μου αγαθή, γράψον γράμματα καλά…»



Στην εποχή μας το ξυλοκόπημα των μαθητών από τους δασκάλους θεωρείται βαρβαρότητα. Όμως στο παρελθόν ήταν φυσικό, χρήσιμο και ωφέλιμο. Για πολλούς αιώνες οι μαθητές δέρνονταν, μαστιγώνονταν, ακόμα και φυλακίζονταν. Όλο το

εκπαιδευτικό σύστημα στηριζόταν στην βέργα του δασκάλου η του πατέρα.

Σε πολλά διασοζώμενα εβραϊκά και φοινικικά μνημεία υπάρχουν σκαλισμένες διάφορες οικογενειακές σκηνές, στις οποίες ο πατέρας παρουσιάζεται πάντα με τη βέργα στο χέρι. Στην Αρχαία Σπάρτη ο μικρός Σπαρτιάτης είχε δάσκαλο έναν κατώτερο στρατιωτικό βαθμοφόρο, ο οποίος τον δίδασκε κρατώντας ένα σιδερένιο ραβδί. Η εκπαίδευση ήταν ένα συνεχές μαρτύριο. Ο μικρός μαθητής έμενε
ώρες ολόκληρες εκτεθειμένος στον ήλιο και στο κρύο, χωρίς κανείς να διαμαρτυρηθεί εναντίον αυτού του συστήματος της εκπαίδευσης. Οι φιλόσοφοι

και ποιητές, Αριστοτέλης, Πλάτων, Αριστοφάνης, επιδοκίμαζαν το « ευεργετικόν» ξυλοκόπημα των μαθητών. Ο πολιτισμός προόδευε, τα σχολεία πολλαπλασιάζονταν και το ξύλο βασίλευε παντού. Η Ρώμη συνέχισε πιστά την ελληνική παράδοση . Ο Ρωμαίος ποιητής, Οράτιος,  είχε φάει τόσο ξύλο από τον δάσκαλο του, ώστε τον ανέφερε κατόπιν στα ποιήματα του. Ήταν κάποιος Ορβίλιος και ο Οράτιος τον είχε ονομάσει «δάρτη». Τόσο πολύ έδερνε τον μικρό μαθητή, ώστε η λέξη «Οβριλιανισμός» σημαίνει την διδασκαλία με το ξύλο. Οι μαθητές τότε

ήταν στοιβαγμένοι καταγής επάνω σε ψάθες σε μια αίθουσα χαμηλή, σκοτεινή που ούτε για φυλακή δεν θα χρησιμοποιούσαν σήμερα. Θρανίο δεν υπήρχε , τέλεια σιωπή βασίλευε εκεί μέσα, αν πιστέψουμε τον φιλόσοφο Μονταιν ο οποίος γράφει: « Δεν θα ακούσετε παρά κραυγές μαθητών βασανιζομένων και δασκάλων μεθυσμένων από την οργή τους , θα δείτε να κυνηγούν οι δεύτεροι τους πρώτους, κρατώντας στα χέρια τους δέσμες ολόκληρες από άγριες βέργες. Οι δάσκαλοι αυτοί είναι για τα παιδιά

η φρίκη και η σκληρότητα προσωποποιημένες». Μα και στα σπίτια τους οι μαθητές του Μεσαίωνα δεν περνούσαν καλλίτερα, δέρνονταν  όπως και στο σχολείο και είχαν συνηθίσει τόσο ώστε τα ίδια τα θύματα ζητούσαν πολλές φορές να τα δείρουν.

Εκτός από τις βέργες χρησιμοποιούσαν μαστίγια, σχοινιά με κόμπους και ξύλα. Πολλές φορές γύμνωναν τον μαθητή τον έδεναν σε μια στήλη και τον έδερναν από το κεφάλι ως τα πόδια. Τα χτυπήματα στο κεφάλι απαγορεύονταν. Εκτός από το ξύλο υπήρχαν ακόμα η νηστεία και η φυλάκιση.

«Κυρία λυπήθηκα που δεν με ερωτήσατε αν πρέπει να δέρνετε τον γιο μου. Αυτό το πράγμα το επιθυμώ πολύ και σας διατάσσω μάλιστα οσάκις είναι επίμονος και κάνει καμιά αταξία να τον δέρνετε, γιατί και εξ ιδίας πείρας ξέρω, ότι τίποτα στον κόσμο δεν συνετίζει τόσο τους μικρούς μαθητάς όσο το ξύλο. Χαίρετε κυρία.Ερρίκος IV»

έγραφε ο βασιλιάς της Γαλλίας, στην κ. ντε Μονγκλάς, παιδαγωγό του διαδόχου

γιου του.  

Επέρχεται η Γαλλική επανάσταση. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι καλλίτερα οι δάσκαλοι να μην δέρνουν τους μαθητές  αλλά να « τους λογικεύουν δια της λογικής». Έτσι το πατροπαράδοτο ξύλο σιγά σιγά καταργήθηκε.

Στην Ελλάδα υπάρχει  η παροιμία « το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο». Οι παλιοί δάσκαλοι χρησιμοποιούσαν για την συμμόρφωση των μαθητών τον «φάλαγγα»,

(ένα ξύλινο όργανο που κρατούσε ακινητοποιημένο τον μαθητή),

το γονάτισμα με το πρόσωπο στραμμένο στον τοίχο, καθώς και το φόρτωμα του μαυροπίνακα στην πλάτη του μαθητή. Σχετικά με την τιμωρία του «φάλαγγος»

υπάρχει και το παλιό παιδαγωγικό τραγούδι, με το οποίο άρχιζαν τα μαθήματα των πρώτων ελληνικών σχολείων. «Αρξον χειρ μου αγαθή, γράψον γράμματα καλά . Μην δαρθής, μην παιδευθής και εις φάλαγγαν  εμβείς». Αυτή την επιγραφή είχε αναρτήσει ο Ιουστινιανός, στην είσοδο του «παιδευτηρίου» του πρώτου σχολείου που έχτισε. Οι δήμαρχοι των μεγαλουπόλεων διόριζαν και τους παιδονόμους, συνήθως απόστρατοι υπαξιωματικοί, οι οποίοι είχαν δικτατορική εξουσία στον παιδόκοσμο που τους έτρεμε. Ένας περίφημος παιδονόμος , υπήρξε στο Ναύπλιο, λεγόταν Γεωργιάδης και είχε ένα φοβερό Ναπολεόντειο μούσι και έναν βούρδουλα από ουρά σαλαχιού.

Το πεδίο δράσης του ήταν η περιοχή της Αρβανιτιάς, όπου οι μικροί μαθητές το έσκαγαν από το σχολείο και πήγαιναν για κολύμπι. Ο Γεωργιάδης τους έπαιρνε τα ρούχα και τους ανάγκαζε να γυρίζουν σπίτι τους γυμνοί. Το περίεργο και το κωμικό συγχρόνως είναι, ότι ενώ ο Γεωργιάδης διαπαιδαγώγησε όλο τον κόσμο, ο χειρότερος μάγκας του Ναυπλίου ήταν ο γιος του.