Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2013

graffiti



graffiti
Του Γιάννη Λακούτση


Είναι γνωστό ότι από τα αρχαία χρόνια, οι άνθρωποι  συνήθιζαν να χαράσσουν στους τοίχους, η να γράφουν στις πόρτες διάφορες επιγραφές. Τα χαράγματα αυτά, (ο όρος «χάραγμα» συναντάται στην Κύρου Ανάβαση του Ξενοφώντα), ήταν  ερωτικού, πολιτικού η σεξουαλικού περιεχομένου και έχουν ιστορία 3.000 χρόνων, όσο και η γραφή.
Την ύπαρξη τέτοιων επιγραφών-graffiti πληροφορούμαστε από τα κείμενα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων: του Αριστοφάνη, «  καί νή Δι’ήν ίδη γέ που γεγραμμένον υιόν Πυριλάμπους εν θύρα Δήμον καλόν ιών παρέγραψε πλησίον «κημός καλός»
( …και μα τον Δία, αν κάπου ιδεί γραμμένο σε θύρα « ωραίος είναι ο γυιός του Πυριλάμπη ο Δήμος» γράφει στο πλάι « ωραίος είναι ο ψηφοδόχος»),  του Ξενοφώντα, « … και απαντά τω Ξενοφώντι Ευκλείδης μάντης Φλειάσιος, ο Κλεαγόρου υιός, τού τά  εντοίχια εν Λυκείω γεγραφότος» (…και συναντά τον Ξενοφώντα ο Ευκλείδης, μάντις Φλειάσιος, γυιός του Κλεαγόρα, αυτού που έγραψε τα εντοίχια στο Λύκειο),  καθώς επίσης και του Λουκιανού, «…άπιθι, φησί, προς ναύκληρον Ερμότιμον ή τά επί των τοίχων γεγραμμένα εν τώ Κεραμικώ ανάγνωθι, όπου κατιστηλίτευται υμών τα ονόματα». ( …τράβα, μου λέει, στον
Ερμότιμο τον καραβοκύρη, η άντε διάβασε αυτά που είναι γραμμένα πάνω στους τοίχους του Κεραμεικού, όπου έχουν σκαλίσει σε μια πλάκα τα ονόματά σας).
 Εξ άλλου ο αρχαιολόγος Αθαν.  Ρουσόπουλος σε έκθεση του την οποία δημοσιεύει στην Εφημερίδα των Φιλομαθών, λέει μεταξύ άλλων: « …εις το κατώτατον μέρος του χρίσματος ανεκάλυψα προ πολλών ετών μίαν επιγραφήν εγκεχαραγμένην οξεί οργάνω επί τω χρίσμα δύο στίχων, ασέμνους δε φράσεις επί των τοίχων γεγραμμένας είδα πέρυσιν εν
Πομπηία, εν Ελλάδι δε άπαξ μόνον οστράκω αττικώ εγκεχαραγμένην». Το αρχαιότερο δείγμα γκράφιτι με κείμενο σε ελληνική γραφή είναι των τελών του 8ου π.χ αιώνα, βρέθηκε σε τάφο των Πυθικουσών, στον κόλπο της Νεάπολης στη νότιο Ιταλία και είναι γνωστό ως το κείμενο στο «αγγείο του Νέστορα». «Αποτυπώσεις αρχαίων φωνών και αισθημάτων στην πέτρα», τα χαρακτηρίζει  ο  Έλληνας καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας του Πρίνστον,  Άγγελος Χανιώτης και θεωρεί την  αξία τους, τεράστια.
Τα αρχαία γκράφιτι σχετίζονται επίσης με την αντιπαλότητα και τον ανταγωνισμό. Ανάμεσα σ’ αυτά που έχουν βρεθεί στην αγορά της Αθήνας, συνεχίζει ο κ. Χανιώτης, κείμενα με αισχρολογίες είναι συχνά. Υπάρχει κείμενο που γράφει: « Ο Τίττας
 ο Ολυμπιονίκης είναι αδελφάρα» η « Ο Συνδρόμαχος είναι λακκόπρωκτος». 

Την περίοδο 1966-1971, χρησιμοποιήθηκαν τα graffiti  από πολιτικούς ακτιβιστές που ήθελαν να δημοσιοποιήσουν τις δηλώσεις τους, αλλά και από συμμορίες του δρόμου με σκοπό τη διαχώριση των περιοχών τους.
Η ιστορία του  κινήματος αυτού αρχίζει στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Αργότερα, στο Μανχάταν γεννήθηκαν καινούργιοι writerς. Στους δρόμους επίσης του Μπρούκλιν το κίνημα του γκράφιτι όλο και μεγάλωνε.
Ο υπόγειος σιδηρόδρομος αποδείχθηκε ως μία γραμμή τηλεπικοινωνίας και ως ένα στοιχείο ενοποίησης όλων αυτών των ξεχωριστών κινημάτων. Σιγά σιγά οι writers πλήθυναν και χρειάζονταν έναν καινούργιο τρόπο για να αποκτήσουν φήμη.
Ο πρώτος τρόπος ήταν να κάνουν την υπογραφή τους ξεχωριστή.  Ανάπτυξαν πολλές μεθόδους και καλλιγραφικά μοτίβα.  Κάποιες υπογραφές  είχαν ξεχωριστό νόημα για κάθε καλλιτέχνη. Για παράδειγμα με τις  κορώνες που χρησιμοποιούσαν οι writers έδειχναν στον κόσμο ότι ήταν βασιλιάδες. Αργότερα άρχισαν να χοντραίνουν τα γράμματα και  το εσωτερικό τους το διακοσμούσαν με διάφορα σχέδια όπως αστεράκια, διάφορες γραμμές, χοντρές τελείες κ. α
Τελικά οι writers άρχισαν να κάνουν αυτά τα αριστουργήματα κατά μήκος και ύψος των βαγονιών τα περίφημα top-to-bottom. Η ανταγωνιστική ατμόσφαιρα που κυριαρχούσε στον κόσμο του γκράφιτι, οδήγησε σε προσθήκες που έκαναν τα γράμματα πολύπλοκα και δύσκολα να διαβαστούν.
Στις αρχές του 1980 το γκράφιτι υποχωρούσε εξ αιτίας της επιδημίας του κρακ και της κοκαΐνης. Βγήκαν καινούργιοι νόμοι που απαγόρευαν την πώληση των σπρέι
και τα μαγαζιά που τα πωλούσαν τα είχαν κλειδωμένα για να μην κλαπούν. Επίσης ψηφίστηκαν νόμοι περί φυλάκισης και προστίμου για όποιον κάνει γκράφιτι.
Μετά το 1980 οι writers άρχισαν να τα παρατάνε σιγά σιγά, γιατί σε πολλούς χώρους όπου προσφέρονταν για βάψιμο, είχαν τοποθετηθεί φύλακες και συρματοπλέγματα.
Έτσι προσανατολίστηκαν σε διάφορες γκαλερί πολύ σημαντικές, οι οποίες διεύρυναν την τέχνη του γκράφιτι και στο εξωτερικό.

Πηγές: Αριστοφάνους Σφήκες στίχος 97, Ξενοφώντος Κύρου Ανάβαση βιβλίοΖ, Λουκιανού Εταιρικοί διάλογοι τομ. Δ, Εφημερίς των Φιλομαθών Μαΐου 1870,
Kathimerini.gr,  hiphop.com