Αρχαίες, Ρωμαϊκές, Βυζαντινές, Φράγκικες, Ενετικές διαδρομές Αδερών (2)

Του Βασίλη Γκάτσου
Στον χάρτη του Μηλιαράκη έχω σημειώσει τα "Kάστρα των Αδερών" και καλό είναι να τα ονομάζουμε έτσι. Μερικά υπήρξαν και κατά την αρχαιότητα, αλλά το κύριο είναι ότι κατά τη Φραγκοκρατία και Ενετοκρατία ο οθωμανικός στόλος προσέγγιζε την Πελοπόννησο γρήγορα από την Τροιζηνία και Ερμιονίδα και, αν έκανε προγεφύρωμα σε αυτή την περιοχή, τότε εύκολα προωθούσε δυνάμεις προς Ναύπλιο. Έτσι μια σειρά κάστρων είχαν αποστολή να φέρουν τη μεγίστη δυσκολία στις οθωμανικές δυνάμεις ακόμη και αν επιτύγχαναν στην απόβασή των. Άλλη μια αποστολή είχαν να υποδέχονται τον γύρω πληθυσμό και τα υπάρχοντά τους, όταν η περιοχή δεχόταν πειρατικές επιδρομές ή ξαφνικά εμφανίζονταν ξένοι μεγάλοι στόλοι. Και να μη ξεχνάμε και την πειρατική δράση των κατοίκων της περιοχής μας.

Λίγα λόγια για τα Kάστρα των Αδερών. Με κόκκινο στον χάρτη τα κάστρα που δημιουργήθηκαν, με κόκκινο και μπλε κάστρα που υπήρχαν και κατά την αρχαιότητα, ανασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν εν μέρει.

1. Το Κάστρο της Ερμιόνης (Καστρί). Δεν έχει σχέση με τις Αδέρες αλλά ήταν το κύριο λιμάνι που μπορούσε να πιάσει μεγάλος στόλος και να εξυπηρετηθεί. Είναι γνωστό ότι εδώ έπιανε ο στόλος του Καπουδάν Πασά όταν κάθε χρόνο έβγαινε στο Αιγαίο να μαζέψει τους φόρους.

2. Το Κάστρο του Θερμησιού. Ήταν σημαντικό και για την προστασία των εκεί αλυκών. 

3. Το Κάστρο στο μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου στη Φουρκαριά. Τα μπλόκια του έχουν μεταφερθεί σε Ύδρα και άλλα
μέρη.

4. Το Κάστρο στο νησάκι της Σουπιάς στη Φουρκαριά.

5. Το Κάστρο στα Τσελεβίνια (Παναγίτσα) με το ιδιόμορφο κτίσιμό του.

Τα τρία αυτά κάστρα των Τσελεβινιών προστάτευαν και την Ενετική μοίρα του στόλου που κατά καιρούς έπιανε στους εκεί ορμίσκους για να φυλάει την είσοδο προς τον Αργολικό κόλπο.

6. Το Κάστρο της Τροιζήνας (Δαμαλάς), το σημαντικότερο της Τροιζηνίας.

7. Μικρό Κάστρο δεξιά μόλις έχουμε ανεβεί στις Αδέρες από Ηλιόκαστρο. Μάλλον ήταν ο οπτικός σύνδεσμος των προς Ερμιονίδα κάστρων με αυτά προς Τροιζηνία.

8. Το Κάστρο της Κοκκινιάς, ή του Σκαπέτι. Εντυπωσιάζει η έκτασή του, περί τα 30 στρέμματα, όπως και η θέση του.

9. Μικρό Κάστρο στο λόφο της Χώριζας.

10. Κάστρο στο Άνω Φανάρι, γύρω στα 10 στρέμματα.

Αφήνουμε στην άκρη τα κάστρα σε Δοκό,Ύδρα, Πόρο, Μέθανα, που συμπληρώνουν την όλη αμυντική θωράκιση της ευρύτερης περιοχής μας, γιατί σκοπός μας είναι οι διαδρομές των Αδερών και όχι αυτά καθ' αυτά τα κάστρα, τα οποία ελάχιστα έχουν μελετηθεί, αποτυπωθεί, ακόμη και φωτογραφηθεί.

Οι Αδέρες είναι μια οροσειρά με νερά και με οργιώδη βλάστηση, σε πολλά σημεία μάλιστα αδιαπέραστη. Η επικοινωνία μεταξύ των κάστρων γινόταν φυσικά μέσω σταθερών μονοπατιών που ακολουθούσαν και τα κοπάδια, με στήριξη στα δύσκολα σημεία, ώστε να μη κινδυνεύουν φορτωμένα ζα. Τα μονοπάτια αυτά ήταν σε χρήση αιώνες και πολλά απ' αυτά θα συμπίπτουν με τα σημερινά εν όλω ή εν μέρει.

Και όταν λέμε Αδέρες δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στο νότιο μέρος τους που βλέπει και χρησιμοποιεί η Ερμιονίδα, αλλά και στο υπόλοιπο που βλέπει και χρησιμοποιεί η Τροιζηνία μέχρι μάλιστα το Άνω Φανάρι, δηλαδή μαζί με το Ορθολίθι.

Θα πρέπει να προσθέσουμε και πολλές άλλες εγκαταστάσεις που προσεγγίζονται με σταθερά μονοπάτια κατάλληλα και για φορτωμένα ζα. Νερόμυλους (έχει πάρα πολλούς στις Αδέρες κυρίως προς μεριά Τροιζηνίας), δερβένια, φυλάκια, εκκλησάκια, πηγές, στανοτόπια, αλώνια.

Μιλάμε λοιπόν για ένα σύμπλεγμα μοναδικό αρχαίων, ρωμαϊκών, βυζαντινών, φράγκικων, ενετικών διαδρομών, μέσα σε πανέμορφη φύση με τεράστιο βοτανικό ενδιαφέρον, με πανέμορφη θέα (από τις ωραιότερες της Ελλάδας), ιστορία, κάστρα. Δίπλα στην Πρωτεύουσα.

Κατά τη γνώμη μου λοιπόν, η διαδρομή του Παυσανία είναι κάτι το ξεχωριστό και απλό, που μπορεί να υλοποιηθεί ως επισημασμένη διαδρομή από τον Δήμο Ερμιονίδας. Όμως όταν μιλάμε για Διαδρομές Αδερών, πρέπει να συνεργαστούν οι Δήμοι Ερμιονίδας - Τροιζηνίας για κάτι το ολοκληρωμένο, για τις Αρχαίες, Ρωμαϊκές, Βυζαντινές, Φράγκικες, Ενετικές διαδρομές Αδερών.

Ιδέα μου, αλλά το πιο δυσεύρετο είναι οι ιδέες και όχι τα μέσα.

Και επαναλαμβάνω: Αφού λοιπόν θέλουμε να επισημάνουμε τα αρχαία και νεότερα μονοπάτια μας, θερμή παράκληση όποιος γνωρίζει ίχνη κ.λ.π. διαδρομών να βρει ένα τρόπο να τα κοινοποιήσει, ώστε να μην γίνουν λάθη που μετά δεν διορθώνονται. Ποιμένες, κυνηγοί, φυσιολάτρες Ηλιοκάστρου, Διδύμων, Θερμησιού και Σαμπάριζας, Τροιζήνας, σε εσάς πέφτει το βάρος της πληροφόρησης. Και προσθέτω: Και στους συναδέλφους αυτών της Τροιζηνίας.

(Στο επόμενο η συνέχεια).

Έρρωσθε,

Βασίλης Γκάτσος