Τετάρτη 30 Ιουλίου 2014

ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ


Προτείνει η Έλλη Βασιλάκη 

ΟΙ ΑΡΓΑΛΕΙΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΥΦΑΝΤΑ

Οι αργαλειοί και τα υφαντά, τα παλιά χρόνια, βασικά ήταν μια οικιακή βιοτεχνία πολύ μεγάλης αξίας και χρησιμότητας. Έπειτα ήταν και μια χωριάτικη γραφικότητα.

Πρέπει να θυμηθούμε ότι οι πρόγονοί μας, σαν οικογενειάρχες, σ' αυτό το μικρό ξύλινο εργαλείο στήριζαν την υπόστασή τους, βοηθήθηκαν στον δύσκολο αγώνα της τότε ζωής.
Και είναι σίγουρα γνωστό ότι και το έργο αυτό, η τεραστίας σημασίας εργασία αυτή ήταν προσφορά των γυναικών. Χωρίς τους αργαλειούς, πως θα ντύνονταν μισή ντουζίνα παιδιά και πως θα αγοράζονταν ο ρουχισμός του σπιτιού; Παντελόνια, πουκάμισα, εσώρουχα, φουστάνια, νυχτικά, πετσέτες, πεσκίρια, σεντόνια, κουβέρτες, στρωματόπανα, προσκεφαλάδες, τραπεζομάντιλα, κιλίμια, κουρελούδες και τόσα άλλα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παλιά, τα κορίτσια όταν παντρεύονταν έπρεπε να έχουν τα προικιά τους: δύο - τρία και τέσσερα κάρα ρουχισμό, που τα έφτιαχνε η μάνα τους και η ίδια η κοπέλα στον αργαλειό του σπιτιού της.
Και μπορούμε να πούμε ότι μαζί με αυτόν τον ρουχισμό, που ετοιμάζονταν από πολύ νωρίς, πλέκονταν και οι ελπίδες και τα όνειρα τις κάθε κοπέλας για τον "καλό" της και για την νέα ζωή που θα έφτιαχνε, τη ζωή της παντρεμένης.

Κάθε σπίτι είχε τον μικρό ή μεγάλο αργαλειό του, στο κατώι, στη σοφίτα, στο παράσπιτο, ή και κάπου αλλού. Πλάι σ' αυτόν έστεκε η δρούγα και η ανέμη, που η μάνα ή η κυρά ετοίμαζε τα νήματα ή τα καρούλια για να μπουν στις σαΐτες για την ύφανση.

Η δουλειά του αργαλειού ήταν ολόκληρη διαδικασία.
Ξεκινούσε από τη ρόκα, τη βαφή των νημάτων, τα καρούλια και τόσες άλλες μικροδουλειές ανάλογα με το ρούχο που έπρεπε να υφανθεί: μεταξωτά, μάλλινα, πάνινα, κουβέρτες, κουρελούδες κλπ. Και είναι γνωστό ότι δεν είχαν τελειωμό όλες αυτές οι δουλειές, μαζί με το σχέδιο που έπρεπε να κάνει η υφάντρα για το ρούχο που θα έφτιαχνε.
Τα σχέδια αυτά τις πιο πολλές φορές ήταν μυστικά, γιατί η κάθε υφάντρα ήθελε να βγάλει ένα καινούριο ρούχο, καλύτερο από τα ρούχα των άλλων.

Η δουλειά του αργαλειού γινόταν ακανόνιστα, όποτε άδειαζε η νοικοκυρά.
Συστηματικά όμως το βράδυ και το πρωί, πριν ξημερώσει η μέρα και πριν ξεκινήσει για τις άλλες δουλειές του σπιτιού. Πολλές φορές γίνονταν νυχτέρια με το κρεμασμένο λυχνάρι πάνω στον αργαλειό, με την μάνα και την κυρά πλάι (η μια στην ανέμη και η άλλη στη ρόκα) και τα παιδιά κατάχαμα σ' ένα σάισμα ν' ακούνε παραμύθι ή να κουτουλάνε. Όχι σπάνια η δουλειά της υφάντρας συνοδευόταν και από ωραία και με σημασία τραγούδια, όπως τα έχει απαθανατίσει η Λαϊκή μας Μούσα στα σχετικά δημοτικά μας τραγούδια.

Τα ρούχα που φτιάχνονταν ήταν όμορφα, γερά και φτηνά. Στόλιζαν τις σάλες, τις κρεβατοκάμαρες, τα μπαλκόνια των σπιτιών και βεβαίωναν την εργατικότητα και την νοικοκυροσύνη των γυναικών της κάθε οικογένειας. Βεβαίωναν ακόμα το μόχθο και την ανεκτίμητη προσφορά τους στον αγώνα της ζωής τον δύσκολο εκείνο καιρό.

Η τέχνη του αργαλειού. Το επάγγελμα της υφάντρας.

Ο αργαλειός ως οικιακό εργαλείο είναι αρχαιότατο και αναφέρεται από τον Όμηρο ως ιστός.
Η Πηνελόπη ύφαινε τη μέρα και ξεΰφαινε τη νύχτα για να ξεγελά με τον τρόπο αυτό τους "μνηστήρες" ώστε να την περιμένουν ώσπου να τελειώσει το "διασίδι" της.
Η θεά Αθηνά στην αρχαιότητα προστάτευε την υφαντική τέχνη γι' αυτό ονομαζόταν "Έργανη Αθηνά".
Πολλά από τα δημοτικά μας τραγούδια είναι αφιερωμένα στον αργαλειό και την ύφανση.

Στα παλιά χρόνια και στην περιοχή της Ερμιονίδας οι γυναίκες ασχολούνταν με το κέντημα και την ύφανση.
Μάθαιναν τον αργαλειό από τις πιο ηλικιωμένες γυναίκες που σε διάφορα μέρη της Ελλάδας ονομάζονταν "μαΐστρες". Δεν υπήρχε αργαλειός σε κάθε σπίτι ούτε την τέχνη της υφαντικής την μάθαιναν όλες οι νοικοκυρές. Γι' αυτό και όσες είχαν αργαλειό δεν κατασκεύαζαν μόνο τα ρούχα του σπιτιού τους αλλά και εμπορεύονταν τα υφαντά τους αν είχαν ανάγκη οικονομική.
Οι πιο οικονομικά ευκατάστατες υφάντρες ύφαιναν μόνο μεταξωτά υφάσματα για να πατούν χωρίς να πονούν στο ποδαρικό του αργαλειού, φορώντας παντόφλες με ελεύθερη τη φτέρνα. Τα χοντρά υφάσματα τα ύφαιναν οι πιο φτωχές γυναίκες και κοπέλες που ξεκόκιζαν το βαμβάκι κι αυτές συνήθως τα πουλούσαν.

Ευρύτερα είναι γνωστά 4 βασικά είδη αργαλειού:
α) ο όρθιος ή αντρομιδίσιος αργαλειός, κατάλληλος για την ύφανση κιλιμιών χραμιών και κάθε είδους χαλιών.
β) Ο καθιστός που αποτελεί και τον βασικότερο τύπο αργαλειού που είναι οριζόντιος.
γ) του λάκκου, ίδιος με τον καθιστό αλλά πιο απλός και πρόχειρος στην κατασκευή, πάντα τοποθετημένος εκτός σπιτιού.
δ) Ο χαραρίσιος, που μοιάζει με τον όρθιο αλλά τοποθετείται υπό γωνία, στον οποίο ύφαιναν λινάτσες (χαράρια).

Στην περιοχή μας κατασκευαζόταν και χρησιμοποιούνταν ο καθιστός τύπος αργαλειού. Αποτελείται από 4 στύλους και ο σκελετός του έχει σχήμα κύβου. Πάνω στους στύλους περιστρέφονται τα "άντι" (ξύλινοι άξονες στους οποίους τυλίγεται το ύφασμα). Το ένα "άντι" βρίσκεται μπροστά στο στήθος της υφάντρας και το άλλο κάτω στα πόδια της. Στο πρώτο είναι τυλιγμένα τα χοντρά νήματα (το στημόνι) που απλώνονται και τυλίγονται στο δεύτερο "άντι" του ποδιού, αφού πρώτα περάσουν από τα "μυταριά" (από αρχαία λέξη μύτος) και ακολουθεί η υφάντρα πατώντας τις δύο "πατήθρες" ή "ποδαρικά".
Ανάμεσα στις κλωστές η υφάντρα με τη "σαΐτα" που κρατούσε στο χέρι περνάει το 'υφάδι" στην "κρόκη" και ύστερα το πιέζει με το χτένι για να σφίξει. Έτσι συνδυάζοντας τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών της, κατορθώνει να φτάσει στη τελική φάση της ύφανσης.
Η δουλειά στον αργαλειό απαιτούσε μεγάλη δύναμη χεριών και συντονισμό κινήσεων μια και η υφάντρα χρησιμοποιούσε παράλληλα χέρια και πόδια. Γι' αυτό θεωρούταν πολύ κουραστική δουλειά και επίπονη.

Η δημοτική ποίηση περιγράφοντας τις δυσκολίες αυτές χρησιμοποίησε τους εξής στίχους:
"Το κέντημα είναι γλέντημα και η ρόκα είναι σεργιάνι
μα ο αργαλειός είναι σκλαβιά, σκλαβιά πολύ μεγάλη".

Για τις νεαρές υφάντρες που δεν ήξεραν να υφαίνουν είχαν το εξής κοροϊδευτικό δίστιχο:
"Σαν δεν ήξερες να φάνεις
τα μασούρια τι τα βάνεις;"
Υπήρχαν όμως και στίχοι που υμνούσαν τον αργαλειό:
"Τιμή μεγάλη και τρανή πουν' ο αργαλειός στο σπίτι
το κάθε δόντι του αργαλειού αξίζει μαργαρίτι".
"Μαλαματένιο τ' αργαλειό
και φίλντισι το χτένι
και μια κοπέλα λυγερή
που τραγουδάει και φαίνει"
                                        

  πηγή: Meropitopik
-ifanikphotorama.ning.