Πέμπτη 4 Σεπτεμβρίου 2014

Η σταφίδα και η συμβολή της στην οικονομία τέλη του 19ου αιώνα.


Του Γιάννη Λακούτση 
Τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό, η σταφίδα ήταν μια «φλέβα χρυσού» για τον προϋπολογισμό του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους,τον οποίο στήριζε κατά 40%-70% από τις εισροές των εξαγωγών. Τα μεγάλα έργα της εποχής,  όπως η Διώρυγα της Κορίνθου και το σιδηροδρομικό δίκτυο έγιναν
από την ύπαρξη της σταφίδας. (Για το πόσο σημαντική ήταν για την Ελληνική οικονομία, η σταφίδα,  αναφέρθηκε σε ένα ποίημα του, με τίτλο «Στη σταφίδα» ο εκδότης της εφημερίδας ΡΑΜΠΑΓΑΣ, Κλεάνθης Τριαντάφυλλος, στο φύλλο της 10ης Αυγούστου  1886).
Ονομάστηκε Κορινθιακή αλλά καλλιεργήθηκε σε όλη τη βορειοδυτική Πελοπόννησο και στα Επτάνησα, όπου οι αγρότες επέκτειναν δυσανάλογα τις σταφιδοφυτείες σε βάρος των ελαιώνων και των άλλων καλλιεργειών.
Σχεδόν το σύνολο της παραγωγής εξαγόταν. Ο μεγάλος πελάτης αρχικά, ήταν η αγγλική αγορά. Η σταφίδα χρησιμοποιούταν στην παρασκευή της πουτίγκας, βασικό είδος διατροφής.      Μετά το 1880 η ζήτηση άρχισε να μειώνεται και η τιμή  να πέφτει. Το γεγονός όμως ότι εκείνη  την περίοδο τα γαλλικά αμπέλια καταστράφηκαν από επιδημία φυλλοξήρας και τους Γάλλους οινοπαραγωγούς να στραφούν στην Ελληνική σταφίδα, είχε σαν επακόλουθο την υπεραναπλήρωση της μείωσης της αγγλικής ζήτησης. Αποτέλεσμα ήταν η τιμή να εκτοξευθεί στα ύψη καθώς και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις. Έτσι ενώ το 1860 παράγονταν 50.000 τόνοι σταφίδας, το 1891 η παραγωγή έφτασε τους 165.000 τόνους. Τα γαλλικά αμπέλια όμως άρχισαν  σιγά σιγά να αναρρώνουν, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές να πέσουν κατακόρυφα. Το 1893  είχαν φτάσει μόλις τους 3.100. Το ίδιο δραματική ήταν και η πτώση της τιμής, που από 625 φράγκα ο τόνος το 1890, το 1893 έπεσε στα 92! ενώ ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής έμενε αδιάθετο.
Το πρόβλημα αυτό ονομάστηκε σταφιδικό ζήτημα. Στο γεγονός αυτό αναφέρθηκε και η εφημερίδα  «Άστυ» στις 6-7-1895 με τίτλο «ΝΕΟΣ  ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ».




Αρχικά οι κυβερνήσεις πήραν το 15% της παραγωγής, ώστε να μειωθεί η προσφορά. Παρόλα αυτά το πρόβλημα δε λύθηκε, ίσως επειδή οι παρακρατημένες ποσότητες, αντί να γίνονται οινόπνευμα, εξάγονταν παράνομα. Η σταφιδική κρίση ήταν υπεύθυνη και για τα πρώτα κοινωνικά κινήματα. Δεν είναι τυχαίο που οι πρώτοι σοσιαλιστές και αναρχικοί εμφανίστηκαν όχι στην Αθήνα αλλά στην Πάτρα και στον Πύργο. Η κρίση αυτή  πυροδότησε την μαζική μετανάστευση στην Αμερική , εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων, κυρίως από την Πελοπόννησο.
Το 1903 ενώ προτάθηκε από όμιλο ξένων επιχειρηματιών η μονοπωλιακή  αγορά της σταφίδας για είκοσι χρόνια και έγινε δεκτή η πρόταση αυτή από τους παραγωγούς, το σχέδιο δεν καρποφόρησε γιατί δεν ευνοήθηκε ούτε από την Αγγλική ούτε από  την Ελληνική κυβέρνηση. Τον Αύγουστο του 1925 ιδρύεται ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός, για την προστασία της καλλιέργειας της σταφίδας. Σήμερα η Ελλάδα είναι 3η στην παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών στην ΕΕ μετά την  Ιταλία και την  Ισπανία, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας.


                              Στη σταφίδα

Απ’ το τσαμπί σου κρέμεται, γλυκειά μου μαυρομάτα,

Το Έθνος. Σένα θρέφομε μονάκριβη ελπίδα,

Χλωρή όσο ξεραίνεσα, συ κάνεις την Πατρίδα,

Ειν’ από σένα τάλλαρο τ’ αλώνια μας γιομάτα

Μικρή, γλυκομελάχροινη, κοπέλλα μου σταφίδα!


Του ήλιου μοσχανάθρεμα, όσο μαυρίζεις τόση

Τόση αχτίδα σου χρυσή τ’αλώνι στεφανόνει,

Απ’ τη βαθειά μαυρίλα σου ροδίζει και χρυσόνει

Αυγή, ανατολή παρά, Μεσσίας που θα σώση

Το έρμο έθνος μας πριχού να ρίξη το κανόνι!

Τσαμπί, τσαμπί, σταφίδα μου, μελαχροινή κοπέλλα,

Μετρούμε πόσα τάλλαρα θα ρίξης στο πουγγί μας

Απ’ το τσαμπί σου κρέμουνται κι οι στόλοι κι οι στρατοί μας

Και ο λουφές του βασιλιά,-μια τρέλλα λούσου τρέλλα,-

Που και γι αυτήνα φταίγουνε…οι δημοκρατικοί μας!...


Ω! σε δοξάζει ο Ρωμηός, εγγλεζικο στομάχι,

Που δίχως κουρεντί δε ζης…πλαμ πούδιγκ σε δοξάζει,

Μ’αλοί στο Έθνος που μετρά, μετρά και λογαριάζει

Πως έξοδα και φόρους του και λούσο του θε νάχη

Από τσαμπί που το νερό σαν το γατί τρομάζει!

Εφημ. ΡΑΜΠΑΓΑΣ