ΟΙ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΙ
Δημήτρης Τουτουντζής
Σε όλους είναι γνωστοί οι
Καλικάντζαροι από τα παιδικά αναγνώσματά μας. Τα περίεργα αυτά όντα ζουν κάτω
από τη γη σε κάποιο μυστικό υπόγειο κόσμο, εκεί όπου υπάρχει το Δέντρο του
Κόσμου, το οποίο στηρίζει τον κόσμο σαν άξονας. Οι Καλικάντζαροι προσπαθούν
συνεχώς να κόψουν αυτό το δένδρο. Σύμφωνα με την παράδοση το κόβουν σιγά-σιγά
συνεχώς, αλλά όταν έχουν φτάσει πια στο τέλος και λίγο θέλουν να το γκρεμίσουν,
κάτι συμβαίνει και αφήνουν τις στοές τους και βγαίνουν για λίγο στην επιφάνεια
για να γλεντήσουν και να παρενοχλήσουν τους ανυποψίαστους ανθρώπους. Για
κάποιον παράξενο λόγο αυτή η εισβολή τους διαρκεί 13 ημέρες. Τότε οι άγγελοι
του θεού βρίσκουν την ευκαιρία να κατέβουν στον υποχθόνιο κόσμο και να
επιδιορθώσουν το Δέντρο. Λίγο αργότερα, πάλι κάτι συμβαίνει, κάτι που
παραδοσιακά ονομάζουμε Φώτα και που οι Ιερείς αγιάζουν όλα τα σπίτια με
αγιασμό, εξορκίζονται οι Καλικάντζαροι και φοβισμένοι επιστρέφουν στο υπέδαφος.
Στο σημείο αυτό αναφέρουμε και το τραγούδι που τραγουδούν οι Καλικάντζαροι όταν
φεύγουν: Φεύγετε να φεύγουμε, κι έρχεται
ο τρελόπαπας, με την αγιαστούρα του και με τη μαγκούρα του.
Οι Καλικάντζαροι θεωρούνται εκφραστές της
παρανομίας, του τρόμου, του πειράγματος και των ζημιών. Είναι κλέφτες, απεχθάνονται
δε κάθε μορφή εξουσίας και υπακούουν μόνο στον αρχηγό τους. Στις παραδόσεις μας
ο Αρχικαλικάντζαρος έχει το όνομα Μαντρακούκος, είναι ο μέγας καλικάντζαρος,
κουτσός, φωνακλάς, άγριος, ο πιο επικίνδυνος από όλη τη συμμορία, ο μόνος που
μπορεί να παίρνει όποια μορφή θελήσει. Οι Βυζαντινοί τον αποκαλούσαν
Βανβουτζικάριο, Αυτός οδηγεί τη συμμορία των Καλικάντζαρων μέσα από τα τούνελ
προς την επιφάνεια και αυτός είναι που φεύγει τελευταίος πολύ περήφανος για να
τραπεί πρώτος σε φυγή.
Οι Καλικάντζαροι έχουν πολλές διαφορετικές
ονομασίες στα διάφορα μέρη της Ελλάδας. Για παράδειγμα, στη Μαγνησία είναι
γνωστοί ως Καρκάντζαλοι ή Καρκατζάλια, στη Χίο Καρκάτζανοι, στην Ικαρία
Καλιτσάντεροι, στη Θράκη Καρτσάγκαλοι, στα Καλάβρυτα Κάντζαροι, στις Σέρρες
Καλκαντζήδες, στη Λέσβο Καλι-Καντζάρ, στην Ήπειρο Καλιοντζήδες, στην παλιά
Αθήνα Κωλοβελόνηδες. Επίσης Κακανθρωπίσματα ή Καλκανθρωπίσματα, Καλισπούδηδες,
Παρωρίτες, Πλανητάροι, Καλιοδενδρίτες, Καρκατζόερα, Καράτζαροι, Καρτσάνγκαροι,
Καλικαντζούρια, Βανβουτζικάριοι, Καλικάνθαροι, Λυκοκάνθαροι, Λυκοκατζάρια. Το
Καλι στο Καλικάντζαρος δε σημαίνει καλός, γιατί κάθε άλλο παρά καλοί είναι.
Επίσης είναι σχετικά γνωστό ότι ονομάζονται και Παγανά, όνομα πολύ διαδεδομένο
τον παλιό καιρό. Προέρχεται από τον όρο Pagania στα λατινικά, που κατέληξε να σημαίνει ειδωλολατρεία μετά τους πρώτους
χριστιανικούς χρόνους. Από την ίδια λέξη βγαίνει και η γνωστή μας λέξη
Παγανιστής.
Πηγή: Το βιβλίο του
Παντελή Γιαννουλάκη, Μυστική Ελλάδα. (Εκδόσεις Αρχέτυπο).
Καλές και χαρούμενες γιορτές
σε όλους.
