Πέμπτη 27 Αυγούστου 2015

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΤΟΥ ΗΣΙΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ



ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΕΡΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ


Δημήτρης Τουτουντζής
Ο Ησίοδος έγραψε το έπος ‘’Έργα και ημέρες’’, το οποίο αποτελείται από 828 δακτυλικούς εξάμετρους στίχους, είχε δε σαν αιτία την προσωπική περιπέτεια του ποιητή, της οποίας υπεύθυνος είναι ο αδελφός του Πέρσης. Αυτός, αφού δωροδοκώντας τους δικαστές, πήρε το μεγαλύτερο μέρος της πατρικής περιουσίας, επιχειρεί με νέους δικαστικούς αγώνες να αποσπάσει και άλλα από το μερίδιο του Ησίοδου.
Η αντίδραση του ποιητή στις αρπακτικές διαθέσεις του αδελφού του παίρνει την μορφή συμβουλών για να τον συνετίσει. Εκθέτει προς αυτόν τα πλεονεκτήματα της εργασίας και της δικαιοσύνης, και  συνιστά την ευγενή άμιλλα, που είναι κίνητρο δημιουργίας και προκοπής. Γι’ αυτό δίνει άφθονες πρακτικές συμβουλές για την οικιακή οικονομία και τις αγροτικές εργασίες, καθώς και για τη ναυτιλία και το εμπόριο.
Ας δούμε τις συμβουλές του περί ναυτιλίας. Περιλαμβάνονται στους στίχους 618 – 694 και έχουν ως ακολούθως: <<Αν ποθείς τα επικίνδυνα θαλασσινά ταξίδια, πρέπει στο νου σου να έχεις, όταν οι Πλειάδες ( αστερισμός Πούλια) φεύγοντας το δυνατό Ωρίωνα πέφτουν στην αγριεμένη θάλασσα (δηλαδή δύουν, και αυτό συμβαίνει το Νοέμβριο), τότε φουρτούνες σηκώνουν άνεμοι κάθε λογής, και τότε πια να μην κρατάς πλοία μέσα στη μαύρη θάλασσα. Το πλοίο να το σύρεις στη στεριά και να του βάλεις πέτρες γύρω – γύρω, για να κρατούν τη μανία των νοτερών ανέμων όταν φυσούν, αφού βγάλεις τον πίρο να μη σαπίσει από τις βροχές. Τα καλοαρμοσμένα σύνεργα στο σπίτι ακούμπισέ τα, αφού μαζέψεις με τάξη τα πανιά του πλοίου, και το πηδάλιο  το καλοφτιαγμένο να το κρεμάσεις πάνω από τον
καπνό (το τοποθετούσαν πάνω από την καπνοδόχο για να διατηρείται στεγνό και ο καπνός να το προφυλάσσει από το σαράκι). Κι εσύ να καρτερείς ώσπου να έλθει των ταξιδιών ο χρόνος. Τότε να σύρεις το γοργό σου πλοίο στη θάλασσα και το κατάλληλο φορτίο να βάλεις μέσα, στο σπίτι σου κέρδος θα φέρεις, όπως έκανε και ο πατέρας μας. Πέρση ανοητότατε ταξίδεψε με πλοίο και να θυμάσαι στην εποχή τους όλες τις δουλείες να κάμνεις, και προπαντός τις σχετικές μα τα θαλασσινά ταξίδια.  Nα χαίρεσαι πλοίο μικρό, αλλά να βάζεις το φορτίο σου σε μεγάλο.   Το φορτίο σου θα είναι περισσότερο και πιο μεγάλο κέρδος στο άλλο κέρδος θα έχεις, αν βέβαια οι άνεμοι κρατήσουν μακριά τα άγρια φυσήματα.
Πενήντα μέρες μετά τις τροπές του ήλιου, (εννοεί τη θερινή τροπή ή ηλιοστάσιο, που είναι στις 22 Ιουνίου), όταν η εποχή του καλοκαιριού βρίσκεται στο τέλος του, είναι για τα θαλασσινά ταξίδια των ανθρώπων η πιο κατάλληλη εποχή, ούτε πλοίο θα τσάκιζες ούτε ναύτες θα σου έπνιγε η θάλασσα, εκτός κι αν επίτηδες ο κοσμοσείστης Ποσειδών ή ο βασιλιάς των  θεών Ζεύς θελήσει να τους αφανίσει, γιατί είναι στο χέρι τους να κάνουν το καλό ή το κακό.  Όταν οι άνεμοι είναι ευκρινείς (σταθεροί και όχι αλληλοσυγκρουόμενοι), και ακίνδυνος ο πόντος, τότε ήσυχος, αφού εμπιστευθείς τους ανέμους, σύρε το γρήγορο πλοίο στον  πόντο και μέσα σ’ αυτό βάζε κάθε λογής φορτίο, και σπεύσε να γυρίσεις όσο πιο γρήγορα γίνεται στο σπίτι πάλι, μηδέ να περιμένεις το νέο κρασί, τις φθινοπωρινές βροχές και τον χειμώνα που έρχεται και τους φοβερούς ανέμους του Νότου, που ξεσηκώνει τη θάλασσα, ορμώντας μαζί με τις άφθονες φθινοπωρινές βροχές του Διός, και κάνει επικίνδυνο τον πόντο. Άλλα θαλασσινά ταξίδια, τα ανοιξιάτικα, είναι για τους ανθρώπους. Όταν πρωτοφανεί σε ακρόκλαδο συκιάς φύλλο τόσο μεγάλο, όσο είναι το ίχνος που αφήνει η κουρούνα όπου πατήσει, τότε η θάλασσα είναι καλή για ταξίδια, τότε αρχίζουν τα ανοιξιάτικα ταξίδια. Εγώ αυτά δεν τα επαινώ, γιατί δεν μου αρέσουν, είναι παρακεκιδυνευμένα και δύσκολα θα μπορούσες να ξεφύγεις το κακό. Και όμως οι άνθρωποι τα κάνουν και αυτά από ανοησία, γιατί τα χρήματα δίνουν ψυχή στους δόλιους ανθρώπους. Είναι όμως φριχτό να πεθάνει κανείς μέσα στα κύματα. Γι’ αυτό σε συμβουλεύω όλα αυτά να τα συλλογιστείς, όπως σου τα λέγω. Κι ούτε στα κοίλα πλοία μέσα να βάζεις όλα τα υπάρχοντά σου, αλλά τα περισσότερα έξω να τα’ αφήνεις και να φορτώνεις τα λιγότερα. Είναι φριχτό να σε βρει συμφορά μέσα στα κύματα του πόντου. Το μέτρο να τηρείς, και η κατάλληλη στιγμή είναι σε όλα το καλύτερο>>.
Με το έπος αυτό ο Ησίοδος είναι ο πρώτος  που σκύβει με συμπάθεια στα προβλήματα του απλού ανθρώπου και προσπαθεί να αντιμετωπίσει την καθημερινή πραγματικότητα που αυτός βιώνει, και έτσι  παρουσιάζεται  ενώπιόν μας ένας τέλειος πίνακας της εποχής του  (γύρω στα 850 π.Χ.) κατά την οποία ο άνθρωπος οφείλει να εργάζεται σκληρά για να επιβιώσει.
Πηγή: Βιβλίο Ησίοδος ‘’Έργα και Ημέρες, εκδόσεις  Γεωργιάδης.