Του Γιάννη Λακούτση
Πέτρινοι φάροι
απο το χθες στο σήμερα
Aπο τότε που ο άνθρωπος άνοιξε πανιά στη θάλασσα, αναζητούσε " σημεία" για να καθορίσει τη ρότα των πλοίων. Η ανάγκη αυτή τον οδήγησε στο άναμμα φωτιών στα επικίνδυνα ακρωτήρια και στο κτίσιμο των πύργων των φάρων. Οι πρώτοι τολμηροί θαλασσοπόροι ταξίδευαν με οδηγό τα αστέρια, τη διεύθυνση των ανέμων και παράκτια σημεία αναφοράς. Απο τον 10ο αιώνα μ.χ και μετά εμφανίστηκαν οι ναυτικοί χάρτες και αργότερα τον 12ο αιώνα, οι περίφημοι χειρόγραφοι πορτολάνοι, πάνω στους οποίους φιλοτεχνούνταν ανεμολόγια, πυξίδες, καθώς και πύργοι φάρων με φωτιά στην κορυφή. Οι πρώτοι φάροι του κόσμου εμφανίζονται στη Μεσόγειο. Απο το 1650 υπήρχαν φάροι στα νερά του Αιγαίου και της Κρήτης.Οι φάροι αυτοί κάλυπταν τα μεγάλα λιμάνια εκείνης της εποχής, ενω στις μικρότερες σκάλες, δεν υπάρχουν ενδείξεις για μόνιμο φωτισμό. Κατά την οθωμανική κυριαρχία επικρατούσε σκοτάδι σε όλα τα παράλια της Πελοποννήσου και του Αιγαίου. Με την αγγλική κατοχή των Επτανήσων μια αλυσίδα απο φάρους, που κτίστηκαν με συστηματικό σχεδιασμό και σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές δικτύων, κάλυψαν μέσα σε λίγες δεκαετίες το σύνολο των νησιών. Oι πρώτοι φάροι λειτουργούσαν με ανοιχτή εστία φωτιάς και είχαν,εως το 1800, ως καύσιμο το ξύλο. Η διατήρηση της αναμμένης φωτιάς ήταν συνήθως το έργο μοναστικών κοινοτήτων και ερημιτών που διέμεναν κοντά στους φάρους. Η θέση του φάρου συνήθως γινόταν αντιληπτή απο την κατακόρυφη στήλη καπνού που δημιουργούνταν πάνω απο αυτόν, που ωστόσο άλλαζε διεύθυνση ή δεν ήταν ορατή σε περιπτώσεις νεφώσεων η άλλων κλιματικών
αλλαγών.Στην Ευρώπη το κάρβουνο αντικατέστησε το ξύλο ως υλικό περισσότερο συμπαγές( απαιτούνταν μικρότεροι χώροι αποθήκευσης) και μεγαλύτερης διάρκειας καύσης. Ωστόσο ενας φάρος απαιτούσε για τη λειτουργία του περίπου 300 τόνους κάρβουνο το χρόνο. Η φωτιά απο κάρβουνο ήταν καθαρότερη, αλλά μαύριζε τα τζάμια με συνέπεια τη μείωση της εμβέλειας του σήματος.Η εισαγωγή των λαμπτήρων λαδιού διασφάλιζε την προβολή του σήματος του φάρου, ανεξάρτητα απο τις καιρικές συνθήκες.Αρχικά χρησιμοποιήθηκε λάδι ζωικής και στη συνέχεια φυτικής προέλευσης
(ηλιέλαιο,ελαιόλαδο). Εξέλιξη αυτού, αποτελεί ο λαμπτήρας λαδιού ενος ελβετού επιστήμονα, που αποτελούνταν απο ενα κυκλικό φυτίλι και μια γυάλινη καμινάδα. Κάποιοι λαμπτήρες είχαν μέχρι και 10 φυτίλια. Η καύσιμη ύλη ήταν αρχικά λάδι φάλαινας. Αργότερα κατασκευάστηκαν οι πρώτοι λαμπτήρες αερίου, οι οποίοι μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε φάρους χωρις μόνιμο προσωπικό με μία επίσκεψη μια φορά το χρόνο για την αντικατάσταση των φιαλών αερίου. Το 1906 κατασκευάστηκε ο πρώτος φανός που τροφοδοτούνταν με ασετιλίνη.
αλλαγών.Στην Ευρώπη το κάρβουνο αντικατέστησε το ξύλο ως υλικό περισσότερο συμπαγές( απαιτούνταν μικρότεροι χώροι αποθήκευσης) και μεγαλύτερης διάρκειας καύσης. Ωστόσο ενας φάρος απαιτούσε για τη λειτουργία του περίπου 300 τόνους κάρβουνο το χρόνο. Η φωτιά απο κάρβουνο ήταν καθαρότερη, αλλά μαύριζε τα τζάμια με συνέπεια τη μείωση της εμβέλειας του σήματος.Η εισαγωγή των λαμπτήρων λαδιού διασφάλιζε την προβολή του σήματος του φάρου, ανεξάρτητα απο τις καιρικές συνθήκες.Αρχικά χρησιμοποιήθηκε λάδι ζωικής και στη συνέχεια φυτικής προέλευσης
(ηλιέλαιο,ελαιόλαδο). Εξέλιξη αυτού, αποτελεί ο λαμπτήρας λαδιού ενος ελβετού επιστήμονα, που αποτελούνταν απο ενα κυκλικό φυτίλι και μια γυάλινη καμινάδα. Κάποιοι λαμπτήρες είχαν μέχρι και 10 φυτίλια. Η καύσιμη ύλη ήταν αρχικά λάδι φάλαινας. Αργότερα κατασκευάστηκαν οι πρώτοι λαμπτήρες αερίου, οι οποίοι μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε φάρους χωρις μόνιμο προσωπικό με μία επίσκεψη μια φορά το χρόνο για την αντικατάσταση των φιαλών αερίου. Το 1906 κατασκευάστηκε ο πρώτος φανός που τροφοδοτούνταν με ασετιλίνη.
Ο πρώτος φάρος του νεοσύστατου ελληνικού κράτους άναψε το 1829 στο στόμιο του λιμανιού της Αίγινας, όταν ο Καποδίστριας ανακήρυξε την Αίγινα πρωτεύουσα της ελληνικής πολιτείας. Τ ο 1887 ιδρύθηκε η Υπηρεσία Φάρων. Υπήρχαν 40 φάροι στην ελληνική επικράτεια.Σήμερα το φαρικό δίκτυο αποτελείται απο 1399 πυρσούς απο τους οποίους 57 είναι επιτηρούμενοι και 141 φωτοσημαντήρες. 120 φάροι είναι πέτρινοι. 27 απο αυτούς έχουν χαρακτηριστεί ως Διατηρητέα Νεώτερα Μνημεία,με αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού. Μέχρι το τέλος του 2000 όλοι οι φάροι είχαν αυτοματοποιηθεί Σήμερα η διαχείρηση των Φαρικών Δικτύων πραγματοποείται απο τις Υπηρεσίες Φάρων, βάσει ειδικών κανόνων ( φαροδεικτών ), με συμβατικά η τηλε-ελεγχόμενα συστήματα.
Πληροφορίες απο το λεύκωμα " πέτρινοι φάροι απο το χθες στο σήμερα" του Αριστοτελείου Πν/μιου Θεσ/νίκης.
