Της Μυρσίνης Σαμαρά
Όταν το Μάρτιο του 2002 ο Ιταλός βοτανολόγος Paolo Liverani, μετά από πρόσκληση, έφτασε στη Χίο για να φωτογραφίσει τη χιώτικη χλωρίδα (είναι πρόεδρος του ιταλικού φυσιολατρικού συλλόγου για τις αυτοφυείς ορχιδέες, GIROS),
Όταν το Μάρτιο του 2002 ο Ιταλός βοτανολόγος Paolo Liverani, μετά από πρόσκληση, έφτασε στη Χίο για να φωτογραφίσει τη χιώτικη χλωρίδα (είναι πρόεδρος του ιταλικού φυσιολατρικού συλλόγου για τις αυτοφυείς ορχιδέες, GIROS),
Παρένθεση: Υπάρχουν αυτοφυείς
ορχιδέες στο Μπίστι,
βρέθηκε μπροστά σε μια ελιά που του προκάλεσε έκπληξη το
μέγεθός της.
Αυτή η ελιά βρίσκεται στην τοποθεσία «Πέρα Μύλος» της
Καλλιμασιάς, του δήμου Ιωνίας.
Ο Liverani υπολόγισε ότι η ελιά είναι
τουλάχιστον 1000 χρόνων και τόνισε ότι θα έπρεπε να χαρακτηριστεί μνημείο της
Φύσης.
«Τέτοια δέντρα έχουμε
υποχρέωση να τα προστατεύουμε», είπε και σχεδόν επέπληξε τους χιώτες
συνοδούς του. Όταν το 2005 έγινε στη Χίο το 2ο Πανευρωπαϊκό συνέδριο
για τις αυτοφυείς ορχιδέες, οι σύνεδροι, 200 στον αριθμό από 19 κράτη, ομόφωνα
υποστήριξαν την εισήγηση να ονομαστεί Ελιά Liverani.
Υπάρχει, όμως, ακόμη δρόμος να διανυθεί για να αναγνωριστεί,
επίσημα, ως μνημείο της Φύσης.
Πολλά, ωστόσο, έχουν ανακαλυφθεί
στη γύρω περιοχή, που όλα δείχνουν πως τη
χαρακτηρίζει ανθρώπινη δραστηριότητα που οδηγεί στους αρχαίους χρόνους
(αρχαϊκός τρόπος σύνδεσης κάποιων υλικών που βρέθηκαν,
αρχαία νομίσματα και ψηφίδες, μια επιγραφή και -μέχρι σήμερα υπάρχουν εκεί-
συσσωρευμένα όστρακα). Επίσης, έδωσαν περισσότερη προσοχή στις ονομασίες
τοποθεσιών, όπως Πελάμπουδα που παραπέμπει στο αρχαιοελληνικό όνομα Μελάμπους,
(Μαυροπόδης θα λέγαμε σήμερα), καθώς και στη σύνθεση του εδάφους, την ποσότητα
βροχόπτωσης και το κλίμα που επικρατεί στην περιοχή που ευνοούν την ελιά να ζει
μέχρι σήμερα.
Ας έρθουμε τώρα στα δικά μας…
Οι υπεραιωνόβιες ελιές που έχουν, με επανειλημμένες αναφορές [1], επισημανθεί
από τον συμπατριώτη Βασίλη Γκάτσο, περιλαμβάνονται σ’ αυτό το θέμα: Πώς, δηλαδή,
θα στρέψουμε την προσοχή μας σ’ αυτές για να διασωθούν, πώς θα προχωρήσουμε για
να μελετηθεί η γύρω τους περιοχή και πώς να ονομαστούν, επίσημα, Μνημεία της
Φύσης.
Οι ομοιότητες των δύο
περιπτώσεων είναι εκπληκτικές και επιβεβαιώνουν τη συνύπαρξη των ελιών με
αρχαιολογικά
χαρακτηριστικά και ευρήματα.
χαρακτηριστικά και ευρήματα.
Και εννοούμε πως στην ευρύτερη
περιοχή υπάρχουν:
1.
Ιστορικά ίχνη
της αρχαιότερης ελιάς στην Πικροδάφνη.
2.
Ιστορικά ίχνη
του αρχαιότερου ελαιώνα της Μονής των Αγ. Αναργύρων.
3.
Η περιοχή των
Αγ. Αναργύρων φέρει το όνομα Δισκούρια (από τους Διόσκουρους).
4.
Αναφορά του
Παυσανία για την ύπαρξη ιερού στο Κοκκύγιο (Προφ. Ηλίας), όπου διατηρούνται
αρχαιολογικά ίχνη.
5.
Το ιερό της
Ήρας στον Πρώνα (το λόφο των Μύλων) και ο σχετικός μύθος που δείχνει την επέκταση
του Μινωικού Πολιτισμού και στην Ερμιονίδα με πιθανή μεταφορά ή καθιέρωση και
της καλλιέργειας της ελιάς. (Πρόκειται για πολύ αρχαία ιερά).
6.
Ο προϊστορικός
οικισμός της Ερμιόνης επάνω στο λόφο της Μαγγούλας.
7. Η περιοχή Αγίων Αναργύρων, επίσης, παρουσιάζει συνέχεια κατοίκησης
και καλλιεργειών από τα χρόνια του Ιουστινιανού (6ος αι. μ.Χ.) μέχρι
σήμερα.
Όλα αυτά δείχνουν εκτεταμένη κατοίκηση
και εκτεταμένη καλλιέργεια της ελιάς ήδη από τους αρχαίους χρόνους.
Είναι τύχη το ότι έχουν αντέξει οι ελιές αυτές μέσα
στο χρόνο και
έχουν διασωθεί από
την ανθρώπινη επέμβαση.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι παρέμειναν
γιατί ήταν ανθεκτικές, καρποφόρες, αποδοτικές ως προς την ποιότητα του λαδιού
τους και ως εκ τούτου αναντικατάστατες για τον ιδιοκτήτη τους και γιατί
βρίσκονταν μακριά από στόχους οικοδόμησης.
Όλες οι παμπάλαιες ελιές συμβαίνει να
ανήκουν-κι αυτό ας μη μας φαίνεται τυχαίο-, σε μοναστηριακά κτήματα κι έτσι
τουλάχιστον προστατεύονται από την οικοδόμηση.
Το λόγο έχουν, πλέον, οι ειδικοί φορείς της περιοχής, που στους τίτλους
και τις σφραγίδες τους ορίζονται ότι είναι φορείς της ιστορικής, της
πολιτιστικής παράδοσης και διατήρησης των υλικών και άυλων θησαυρών όπως, επίσης, και οι
φορείς προστασίας του φυσικού κάλλους, για να δραστηριοποιηθούν και να πετύχουν
τη διάσωσή τους.
Μέσα σε όλα αυτά, σημαντικό, επίσης, είναι να εξαιρεθεί, με σεβασμό, το φυσικό προϊόν
των ελιών αυτών, το λάδι που συλλέγεται, και να αξιοποιηθεί ξεχωριστά,
ως «στάλαγμα» της Φύσης που φτάνει μέχρι τον 21ο αιώνα.
…Για να έχουμε και
κάποια διαφορετικά ερείσματα που θα στηρίξουν το συνεχές της ελληνικής φύσης
και της χλωρίδας της στην περιοχή μας,
με τις παρακάτω προϋποθέσεις:
Το ανθρώπινο χέρι δε θα βαλθεί να τα καταστρέψει αλλά θα τα
διασώσει,
Το ανθρώπινο μυαλό θα
σεβαστεί την προσπάθεια αυτή και θα συντονιστεί στην καταγραφή, ανάδειξη και
αξιοποίησή τους,
Θα ενθαρρύνει τέτοιες προτάσεις και θα τις
επαυξήσει για να φέρουν αποτέλεσμα.
…Για να μη χαθούμε μέσα σ’ αυτό που ήδη έχει αρχίσει «να
επέρχεται», για να χρησιμοποιήσω τη φράση από τον τίτλο του βιβλίου του
φιλόσοφου Κώστα Αξελού «Αυτό που
επέρχεται», γνήσιου συνεχιστή του
Ίωνα φιλόσοφου Ηράκλειτου, αφού
«τα πάντα ρει και ουδέν μένει ταυτόν», «όλα προχωρούν και τίποτε δε μένει ίδιο».
…Στον τόπο μας η ατομική και
ομαδική πρωτοβουλία έχουν αποδείξει ότι μπορούν να αλλάξουν και άγονες και
ασύμφορες στην πόλη της Ερμιόνης συνήθειες και «αγκυλώσεις» και, τι ωραίο
άλλοθι!, τις πολύ γνωστές χρονοβόρες διαδικασίες…
Η αγάπη για τον τόπο, πάντως, προέχει
άλλων δολιχοδρομιών και ατελέσφορων ενεργειών…
Μυρσίνη Σαμαρά
Φιλόλογος
[1]: Σχετικά άρθρα του Β. Γκάτσου σε blogs της
Ερμιόνης:
1. Εκεί που οι Δήμοι έχουν μυαλό…, 12/09/12
2.Το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων 30/06/12 http://enpoermionis.blogspot.gr/2012_06_24_archive.html
3. Για το χώρο της κοινοτικής δεξαμενής, 26/03/12
